بسم الله الرحمن الرحیم

فواید و تاثیرات نماد . ق پنجم

نماد ، توسعه دهنده ی فکر و ایده و فرهنگ در اجتماع ، به ویژه برای نسل های آینده است . مثلاً نماز ، یادآور فرهنگ اسلامی و تبلیغ غیر مستقیم اندیشه ی توحیدی است .

پس ما با استفاده از " نماد " چه بخواهیم و چه نخواهیم :

1-     پیامی را انتقال می دهیم و توجه فراوانی جلب می کنیم ؛

2-     اثری می پذیریم ؛

3-     باطن خود را می نمایانیم ؛

4-     حضور و حیات اندیشه ای را پاس داشته ، موجودیت آن را اعلام می کنیم ؛

5-     فکری را ترویج و فرهنگی را تبلیغ می کنیم .

اندیشمندان و مصلحان بزرگ در طول تاریخ ، از نقش کارآمد نماد در برنامه های اصلاحی و تربیتی خویش بهره ی فراوان جسته اند .

در میان برنامه های عبادی اسلام نیز نماز و حج ، صورت نمادین آشکاری دارد . رکوع نماد تعظیم ، سجده نشانی از نهایت کرنش و خاکساری ، قنوت نماد تذلل و درخواست عاجزانه ، قربانی جلوه ی دست برداشتن از همه ی دلبستگی ها ، رمی جمرات طرد همه ی وسوسه ها ... و لباس احرام ، طواف کعبه ، قبله ، وضو ، سعی صفا و مرده ، هر کدام یک نشانه و یک شعار است .

( ان الصفا و المروة من شعائرالله ) بقره – آیه 158

( والبدن جعلناها لکم من شعائر الله لکم فیها خیر )حج – آیه 36

بسم الله الرحمن الرحیم

از فواید و تاثیرات نماد .ق. 4

4- نماد افزون بر اینکه معنای خود را می نمایاند ، درجه ی حضور و حیات آن معنا را در جامعه بیان می کند . التزام مسلمانان به احکام شرعی ، اعلام حضور اسلام و حیات آن در جامعه است . صلیب و صدای ناقوس کلیسا ، ابراز موجودیت فکر مسیحی است . مظهر جبهه و جمگ ، نشان دهنده ی آن است که اجتماع اسلامی پس از پایان جنگ نیز شهادت و جانبازی در راه خدا را ارزشمند می داند .

گردهمایی سالیانه ی حج ، تظاهر به قدرت عظیم امت اسلامی و اتحاد آنها گرد محور بندگی و نشانه ی بقای اسلام است .

امام صادق علیه السلام می فرماید :

" لا یزال الدین قائماً مادامت الکعبه " تا کعبه باقی است ، دین پایدار است .

( کافی – ج4 – ص 271 )

بسم الله الرحمن الرحیم

شاید بسیاری از خوانندگان ، این مصراع شعر را شنیده باشند که رنگ رخساره خبر می دهد از سر درون . مقصود شاعر این بوده است که تغییر رنگی که به طور طبیعی در چهره ی انسان پیدا می شود ، از تغییر وضع و حال درونی او خبر می دهد . ما می توانیم قدری از مقصود شاعر فراتر رویم و بگوییم نه تنها رنگ طبیعی رخساره ، بلکه آن رنگ هایی که به طور مصنوعی به رخساره می زنند نیز از سر درون خبر می دهد . نوع آرایشی که زنان بر چهه دارند ، با احوال درونی و تمایلات روانی آنان ارتباط مستقیم دارد و نه تنها آرایش چهره ، بلکه آرایش همه ی بدن و شکل و اندازه ی لباسی که برای خود انتخاب می کنند ، از سر درونی آنها خبر می دهد .

و یادمان نرود که از کوزه همان برون طراود که در اوست .

لباس نه تنها تحت تاثیر فرهنگ جامعه است که معرف شخصیت تک تک افراد نیز هست ، و البته میان شخصیت افراد و فرهنگ عمومی جامعه نیز ارتباطی قوی وجود دارد . در جامعه ای که ارزش های والای معنوی و انسانی بی اعتبار باشد و عالم درون انسان ، حیثیت و معنایی مستقل نداشته باشد ، قهراً شخصیت انسان به کلی بر پایه ی توجه دیگران  و اظهار نظر آنان درباره ی وی شکل می گیرد و پیداست که افراد در چنین جامعه ای سعی می کنند با هر وسیله  و از جمله با لباسی  که به تن می کنند ، برای خود نوعی تشخص و تعین ایجاد کنند . مد و تغییرات بی شماری که مرتباً در لباس رخ می دهد ، چنین زمینه ای در ضمیر و روان افراد دارد . مخصوصاً در جامعه های غربی که نظام اداری محکم و جا افتاده ، ماشینیسم و تسلط نظام های اقتصادی و دولت ها بر آموزش و پرورش و وسایل ارتباط اجتماعی ، افراد جامعه را روز به روز به هم شبیه تر می کند و امکان هرگونه ابراز وجود فردی و ابتکار عمل را از آنان می گیرد ، این نیاز به چنین ابزاری و خود را از دیگران متمایز کردن ، بسیار دیده می شود و فرد وقتی نتواند خود را از راه های منطقی و معقول ممتاز و مشخص کند ، به هر اقدام دیگری دست می زند و بسا که سعی می کند با ایجاد هرگونه تغییری در شکل و لباس و نوع آرایش سر و صورت ، توجه دیگران را به خود جلب کند و خود را از گم شدن در جامعه نجات دهد ؛ چرا که او که به حقیقتی برتر از جامعه ؛ مثلاً خدا معتقد نیست ، گم شدن در جامعه ای را فنای شخصیت و مرگ خود می داند .

اکنون نوبت مدسازان است که به این عطش سیری ناپذیر پاسخ دهند و از این ضعف اخلاقی که ناشی از یک انحطاط معنوی است ، بهره جویی کنند . اما مدپرستی ، دلایل اخلاقی و روانی دیگری نیز دارد . در جامعه ای که اختلاف طبقاتی شدت دارد ، این اختلاف طبعاً در نوع خانه ، مدل اتومبیل ، سبک زندگی و مخصوصاً در نوع لباس منعکس می شود و مخصوصاً اشراف و ثروتمندان سعی می کنند ثروت خود را با نوع لباسی که می پوشند به دیگران اعلام کنند و لباس ، بهترین وسیله ی تفاخر است ؛ چون همیشه همراه انسان است . اتومبیل و خانه همه جا همراه شخص نیست ، اما لباس حتی در هنگام شنا نیز که به حداقل می رسد ، می تواند به دیگران  بفهماند که با چه کسی طرف اند !

آن عقده های چرکینی که از درون انسان به صورت شکل و نوع لباس سرباز می کند  متعدد و بسیار است . یکی همان میل به انگشت نما شدن و مشخص گشتن است و یکی دیگر تفاخر و اعلام میزان مال و ثروت است . میل به خودنمایی ، حسادت و رقابت با دیگران نیز در لباس ظهور می کند . جاه طلبی و میل به سلطه بر دیگران نیز در انتخاب نوع لباس موثر است .

 ( فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی – صفحه 43-45)

پیوند ناگسستنی ظاهر و باطن

لباس هر انسان ، پرچم کشور  وجود اوست ؛ پرچمی است که او بر سردر خانه ی وجود خود نصب کرده است و با آن اعلام می کند که از کدام فرهنگ تبغیت می کند . همچنان که هر ملتی با وفاداری و احترام به پرچم خود ، اعتقاد خود را به هویت ملی و سیاسی خود ابراز می کند ، هر انسان نیز مادام که به یک سلسله ارزش ها معتقد و دلبسته باشد ، لباس متناسب با آن ارزش ها و بینش ها را از تن به در نخواهد آورد .

( فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی – ص 40 )

بر این اساس ، تغییری که در تیپ ظاهری انسان ها رخ می دهد ، نشان از توفانهای درونی دارد که بر زوایای افکار و امیال آنان اثر گذاشته است . لباس انسان ، در نگاه نخست شانی از ظواهر اوست و جلوه ی بیرونی شخصیت او به شمار می رود ؛ اما در نگاه دقیق ، پیوندی ناگسستنی با باطن او دارد و پرده ای از واقعیت های درون او را می نماید .

بسم الله الرحمن الرحیم

فواید و تاثیرات نماد

1-     چنانچه پیش از این گفتیم ، نمادها با تبادل سریع پیام ، روابط اجتماعی انسان را آسان می کند .  رنگ مشخص اتومبیل ، راننده ی تاکسی را از تلاش برای اعلام شغل بی نیاز می سازد ؛ همان گونه که عصای سفید ، موقعیت جسمانی فرد نابینا را به راحتی برای دیگران روشن می سازد .

2-     افزون بر این ، نمادها بر ذهن و جان انسان اثر می گذارد ؛ هر چند او در میان جمع نباشد و قصد ارتباط با دیگران را نداشته باشد . نماد با یاد آوری معنا و احضار آن در ذهن ، " توجه " ما را جهت می دهد و غفلت را می زداید . این " توجه " در شکل دهی اراده ی ما بسیار موثر است . شرکت های بزرگ که برای تبلیغ فرآورده های خود مبالغ هنگفتی هزینه می کنند ، با جلب توجه و تداعی معانی مکرر ، در ناخودآگاه وجود ما باورهای جدید به وجود می آورند و اراده ی ما را برای خرید آن کالاها تحت فشار قرار می دهند .

3-     فایده ی دیگر نماد این است که  باطن و شخصیت فرد را می نمایاند . پیراهن مشکی شیعیان در ایام محرم و مجالس سوگواری ، عشق و علاقه ی آنها را به امام حسین علیه السلام و اعتقاد آنها را به فرهنگ عاشورا بیان می کند . شیخ فضل الله نوری با امتناع از نصب پرچم بیگانه بر آستانه ی منزل ، ایمان و باور خود را نمایانده است .

با توجه به اصل تاثیر باطن بر ظاهر ، از ظواهر افراد تا اندازه ای به حقیقت وجود آنها دست می یابیم . اگر در یک کشوری غیر مسلمان ، کسی تصویر امام خمینی را در منزل یا محل کار خود نصب کرده باشد ، چقدر با او احساس خویشاوندی می کنیم ؟ این تصویر ، گویاتر از هزار کلمه ، دلبستگی او را به ارزش ها و آرمان های امام بیان می کند . حجاب دختران دانشجوی اروپایی که با مخالفت شدید دولتمردان رو به رو شد ، همین نقش را ایقا کرده است .

ادامه دارد .....